Ý kiến nhỏ về dùng chữ nước ngoài

Trong quá trình phát triển, việc vay mượn rồi Việt hoá tiếng nước ngoài là điều tất yếu, nước nào cũng vậy.

Có những chữ dùng lâu ngày và ổn định như ô-tô, mít tinh… Có những chữ mới "nhập", ta thấy dịch không thuận bằng cứ phiên âm, như container: thùng chứa lớn là công-ten-nơ (đã phiên âm) chứ không để nguyên chữ container như báo Pháp luật 21/7/2004, trang 5, có câu:“Gỡ vướng cho xe container vào Đà Lạt”; như citerne: bể nước là xi-téc (phiên âm từ chữ Pháp "citerne" có hai âm rõ rệt, nếu phiên âm từ chữ Anh "cistern" thì phải là si-stơn) và viết là xi-téc chứ không phải là xtec; seringue: bơm tiêm là xơ-ranh chứ không phải là xơ-lanh (vô nghĩa) hay xilanh (nghĩa khác) (Tiền Phong, ngày 05/8/2004, trang 12; Anh ninh thủ đô, ngày 06/8/2005, trang 9); như type (kiểu), mẫu là típ hay týp chứ không phải là tuýp (nghĩa khác) (Gia đình và Xã hội, ngày 03/8/2004, trang 6).

Những chữ nước ngoài nếu phiên âm làm dễ hiểu hơn thì ta nên phiên âm và viết đủ âm, đúng âm đã phiên chứ không viết nguyên chữ nước ngoài.

Những chữ nếu có thể dịch ra được thì nên dịch chứ không nên dùng nguyên chữ nước ngoài hoặc phiên âm. Ví dụ như Festival ta dịch là Liên hoan. Không nên dùng chữ nước ngoài như đã dùng Festival Huế. Liên hoan Huế có kém gì Festival Huế?

Rồi chữ Gallery ta thấy nhan nhản trên một số phố lớn Hà Nội. Tại sao không gọi là Phòng triển lãm, Phòng trưng bày và thêm những chữ cho thích hợp như Tranh, Tượng, Cảnh… mà cứ phải là Gallery? Hay gọi là Gallery mới trí thức? Rồi thì Siêu thị Metro ở đường Nam Thăng Long (tôi đã nghe có người đọc là "Mê-chô"). Cái tên Metro nghĩa là gì? Tàu điện ngầm chạy dưới đất hay tàu điện chạy trên không nối các phố nội thành với ngoại ô. Siêu thị đặt tên Metro nhằm ý nghĩa gì?

Lại nữa, một số chữ riêng cho ngành nghệ thuật biểu diễn. Tại sao cứ viết người hâm mộ là fan, tiền thù lao là cat-xê (cachet), chạy suất biểu diễn là chạy sô (show)? Rồi chơi đẹp là Fair play, cổ vũ cuồng nhiệt, quá khích là hu-li-gân (hooligan)?

Nên nhớ rằng, xem báo không phải ai cũng hiểu được tiếng nước ngoài ấy, mà đã không hiểu được thì bài báo kém hiệu quả. Còn người hiểu được thì chắc sẽ chê cười người viết còn sính ngoại, coi rẻ tiếng nước nhà. Trường hợp cần vay mượn – mà vay mượn là tất yếu – thì là vay mượn có nguyên tắc làm phong phú thêm tiếng ta mà vẫn giữ vững bản sắc dân tộc của nó.